Περιβαλλοντικά προβλήματα στο νομό Χανίων

Ο νομός Χανίων έχει από τις μεγαλύτερες γεω- και βιο-ποικιλότητες στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο.

Μερικά χαρακτηριστικά γεωποικιλότητας: Οι πλακώδεις ασβεστόλιθοι των Λευκών Ορέων, οι ασβεστόλιθοι του Γκίγκιλου, οι γύψοι στη Χρυσοσκαλίτισσα, οι γεωμορφολογικές αντιθέσεις, οι δεκάδες κορυφές πάνω από 2000 m, τα φαράγγια (Αγία Ειρήνη, Σαμαριάς, Θερίσου), τα μικρά δορυφορικά νησιά (Γαύδος, Ήμερη Γραμβούσα, Άγρια Γραμβούσα, Ποντικονήσι, Θοδωρού κλπ), οι καταβόθρες και τα σπήλαια (Τζανή σπήλιος στον Ομαλό κλπ), η μοναδική φυσική λίμνη σε μεσογειακο νησί (Κουρνάς), οι πηγές (Αγιάς), οι ποταμοί (Κοιλιάρης) και τα αναρίθμητα ρυάκια. Επίσης τα εντυπωσιακά απολιθώματα σε Ακρωτήρι, Φαλάσσαρνα και Γαύδο.

Μερικά χαρακτηριστικά βιοποικιλότητας: Συγκεντρώνει (μαζί με την Πελοπόννησο) τα περισσότερα τοπικά ενδημικά φυτά και ζώα στην Ελλάδα.   

Στα οικοσυστήματα κυριαρχούν οι θαμνότοποι: η ξηρή μακκία, τα φρύγανα και οι ορεινοί και αλπικοί θαμνώνες. Στα δάση κυριαρχούν τα κυπαρισσοδάση και τα πευκοδάση με σημαντική παρουσία και των δρυοδασών. Ακόμα και καστανοδάση συναντώνται στην ημιορεινή ενδοχώρα. Τα παράκτια οικοσυστήματα ξεχωρίζουν είτε για τη τραχύτητά τους είτε για την ηπιότητά και τους εκτεταμένους αμμόλοφους (Φαλάσαρνα, Τηγάνι, Ελαφόνησος, Γεωργιούπολη).

Λόγω των έντονων βροχοπτώσεων που δέχεται η δυτική Κρήτη – ψηλά στα Λευκά Όρη πάνω από 2 μέτρα βροχής το χρόνο– δημιουργούνται πολλοί επιφανειακοί υγρότοποι: Κουρνάς, Γεωργιούπολη, Αγιά, αλλά ακόμα και ποτάμια με πλούσια υδρόβια και παρόχθια ζωή.

Τέλος οι καλλιέργειες όπου κυριαρχούν οι ελιές, εντοπίζονται κυρίως στις ιζηματογενείς αποθέσεις αλλά με έντονη τάση εισβολής στα οικοσυστήματα μακκίας.

Λόγω της εντυπωσιακής ποικιλότητας στο νομό, περισσότερο από το 1/3 της επιφάνειάς του έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Τη μεγαλύτερη επιφάνεια καλύπτει ο Εθνικός Δρυμός Λευκών Ορέων (ΕΔΛΟ ή ΕΔΣαμαριάς) που είναι η μόνη περιοχή της Κρήτης που χαρακτηρίζεται εθνικής σημασίας και έχει θεσμοθετημένο φορέα διαχείρισης.

1. Γενικά προβλήματα περιβάλλοντος

i)     Χωροταξική αταξία: Απαιτεί πολιτική βούληση και ευρεία συναίνεση.

ii)   Απουσία κτηματολογίου: Απαιτεί νέο θεσμικό πλαίσιο, πολιτική βούληση, αλλαγές και στο σύνταγμα.

iii)  Καθορισμός της κοίτης και των χειμάρρων και του αιγιαλού: Απαιτεί πολιτική βούληση.

iv) Μη εφαρμογή εθνικών και κοινοτικών νόμων: Πρόβλημα ευρύτερης αντίληψης περί εφαρμογής νόμων και ευνομούμενης χώρας.

v)   Απουσία ελέγχου και φύλαξης: Πρόβλημα συνεχώς και ραγδαία επιδεινούμενο.

2. Ειδικά προβλήματα περιβάλλοντος

i)      Απουσία διαχειριστικών μελετών ή επικαιροποιημένων μελετών σε περιοχές με περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες (περιοχές Natura 2000, μνημεία φύσης κλπ). Υπάρχουν πολλές περιοχές δίκτυο Natura 2000 με διαχειριστικά σχέδια που έχουν γίνει κυρίως από τον ΟΑΔΥΚ και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης. Η πιο προωθημένη μελέτη που έχει γίνει μέχρι σήμερα είναι για την περιοχή του Ελαφονησιού. Έχει γίνει και ειδική περιβαλλοντική μελέτη (ΕΠΜ) αλλά λόγω συμφερόντων είναι ακόμη στα συρτάρια του ΥΠΕΚΑ.

ii)     Αυθαιρεσίες σε περιοχές Natura 2000

Ελαφονήσι. Στο Ελαφονήσι αν και υπάρχει ΕΠΜ ο Δήμος ακολουθεί τη δική του πολιτική εκμετάλλευσης πέραν των υπαρχόντων μελετών. Επίσης στην ευρύτερη περιοχή υπάρχει πρόβλημα με το λατομείο γύψου.

Χερσόνησος και νησίδες Γραμβούσας. Υπάρχει σχέδιο διαχείρισης το οποίο καταστρατηγείται. Ο αριθμός επισκεπτών που μεταφέρονται στην Ήμερη Γραμβούσα και στο Μπάλο ξεπερνά κατά πολύ τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής. Καθώς δεν υπάρχουν κατάλληλες υποδομές (κυρίως καθαριότητας) η περιοχή υποβαθμίζεται συνεχώς. Υπάρχει πρόταση να γίνει το 2^ο Εθνικό Θαλάσσιο & Νησιωτικό Πάρκο, που να εκτείνεται από τη Γαύδο μέχρι το Ποντικονήσι τη χερσόνησο Γραμβούσας και τις νησίδες Ήμερη και Άγρια Γραμβούσα. Εδώ συναντώνται εντυπωσιακά κητώδη (φυσητήρες, δελφίνια), φώκιες αλλά και μεταναστευτικά πουλιά.   

Εθνικός Δρυμός Λευκών Ορέων – Σαμαριάς. Αποτελεί μια από τις 29 Εθνικής σημασίας διαχειριζόμενες περιοχές απευθείας από το ΥΠΕΚΑ. Υπάρχει φορέας διαχείρισης. ‘Όμως η γραφειοκρατίας και η οικονομική ασφυξία (όλα τα έσοδα διοχετεύονται στο κέντρο), η πολυνομία και οι συγκρουόμενοι φορείς με επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες δεν επιτρέπουν τη διαμόρφωση αναπτυξιακών σχεδίων και αποτελεσματική διαχείριση.    

iii)   Χρειάζεται να γίνουν μελέτες βοσκο-ικανότητας για να φανεί η ύπαρξη ή μη της υπερβόσκησης. Τόσο για τα αγροτικά όσο και για τα κτηνοτροφικά προϊόντα χρειάζεται άλλη πολιτική προώθησης. Πρέπει να δημιουργηθούν προϊόντα Π.Ο.Π (προστατευμένη ονομασία προέλευσης).

iv)   Αναρχία στις ΑΠΕ. Ανάγκη υλοποίησης του χωροταξικού σχεδίου της Περιφέρειας που εκπόνησε το Πολυτεχνείο Κρήτης.

v)    Τα αμέσως επόμενα χρόνια λόγω της ακρίβειας των καυσίμων και της οικονομικής δυσπραγίας θα αυξηθεί η πίεση υλοτομίας στα δάση. Χρειάζεται ισχυρή αστυνόμευση (ενίσχυση δασαρχείων) και πολιτική ενημέρωσης των κατοίκων.